İspanyol Mutfağı, Yeme-İçme Kültürü ve Yerlisinden Barselona Restoran Önerileri
Barselona! İspanya denince ilk akla gelen, Antoni Gaudi'nin bir masaldan fırlamış gibi duran ve tasarımın sınırlarını zorlayan rengarenk binalarının süslediği, sokaklarında, parklarında ve sahilinde sabaha kadar "botellon"ların yapıldığı, Akdeniz ruhunun kendinden hiçbir şey kaybetmeden metropol ruhuyla birleştiği, sıcakkanlı insanların sıcak memleketi! İki kere gittiğim nadir şehirlerden biri Barselona. İtiraf etmeliyim ki hala La Sagrada Familia'nın ve Casa Mila'nın içine girmedim. Galiba her gittiğimde bir şeyleri eksik bırakarak bir sonraki gezimi garantilemeye çalışıyorum:)
Bir gün yine paella yapıyorum:)
Barselona planı yapanların nerede ne yesek? stresi için rehber hazırlamanın güzel bir fikir olacağını düşündüm! Elin Laz'ı olarak Barselona restoran rehberi hazırlamak konusunda çok iddiam yok ama elin Barselonalı'sını tanıyan biri olarak bilgi aktarma misyonunu yükleniyorum:) İspanyol mutfağının en bilinenlerinden veya pek de bilinmeyenlerinden, İspanyollar ne yerler, nasıl yerler ne zaman yerler soruların cevaplarına kadar detaylı bir yazı karşınızda. İspanya gezinizde menülere bakarken artık yabancılık hissetmeyeceksiniz!
Sebze halinden manzaralar.
Kusursuz bir turist tuzağına dönüşme potansiyeli yüksek şehirlerden biri olan Barselona için; İspanyol mutfağını iyi bilen (ki kendisi de amatör bir aşçı olan), eli sıkı (ki Katalanlar bu özellikleriyle meşhurdur biraz) bir Katalan'dan, turistten öteye geçerek leziz ve ucuz yemekleri nerede bulacağınıza dair tavsiyeler duymak isteyeceğinizi düşünüyorum... On parmağında on marifet meslektaşım Genis'in Barselona'daki restoran tavsiyelerine geçmeden önce İspanyol yeme-içme kültürü ve mutfağıyla ilgili genel bilgiler vererek sizi nelerin beklediğine dair biraz hazırlamak istiyorum.
İspanyol Yemek Öğünleri
İlk önce bahsedilmesi gereken; İspanyolların öğün sayılarının bizimkinden biraz daha fazla olduğudur. Yetişkin bir İspanyol, günde 5 öğün yemek yer:) Bu öğünlerin saatleri, dünyanın her köşesindeki düzene isyan eder gibidir.
1) El Desayuno (kahvaltı): Bu, gariplik teşkil eden bir öğün değildir. Sabah normal saatte hafif bir kahvaltı yapılır. Kahvaltı içeriği, genelde kruvasan ve kahveden oluşur. Hatta sadece kahveden bile olabilir.
2) El Almuerzo: Farklılaşma işte burada başlıyor. Hafif kahvaltıdan sonra ara atıştırmalık olarak "bocadillo" yani sandviç ve kahveden oluşan öğününün saati 10.30-12.00 gibidir.
Bocadillo (foto kaynak: partaste.com)
3) La Comida (öğle yemeği): Genelde 14.00 gibi öğlen yemeğini yiyen İspanyollar, yemek sonrası meşhur "siesta"larını yaparlar ve haliyle bu öğlen arası 1 saat olmaz, 16.00-17.00 gibi biter. Tabii siesta'yı bir saatlik bir uyku gibi düşünmeyin. 20-30 dakikalık, parkta bankta otururken bile yapabileceğiniz şekerleme gibi düşünün. Ünlü İspanyol ressam Salvador Dali; eline bir kaşık alıp sandalyede siesta yaparmış ve tam derin uykuya geçerken kaslarının boşalmasıyla elinden düşen kaşığın sesine uyanırmış... İşte sadece bu kadarmış ideal siesta süresi.4) La Merienda (öğleden sonra atıştırması): Bir sandviç, tatlı veya sadece bir kahve bile olabilir bu atıştırmalık. Önemli olan baş gösteren açlığı bastırmaktır.
5) La Cena (akşam yemeği): Bu kadar yemeğin üzerine bizim gibi saat 19.00'da akşam yemeğini beklememek lazım tabii ki. Normalde saat 21.00-22.00 gibi yenen akşam yemeğinin zamanı yazın iyice sarkıp 23.00'ü bulabiliyor. Öğle yemeği kadar ağır olmayan akşam yemeği tapas şeklinde bile olabilir.
Sobremesa
Bir İspanyol klasiği "sobremesa"; özellikle hafta sonları veya festival zamanları ayyuka çıkan, yemek sonrası masada oturmaya devam edip sohbet etmektir. Bu rituel, öğle yemeğinde başlayıp gece yarılarına kadar bile sürebilir.
Bodega
İspanyol yemek kültüründe önemli bir yeri olan başka bir mekan da "bodega"dır. Aslında şarap mahseni demek olan bodega bir çeşit bardır. Sadece şarap içilen veya bazılarında tapas ve pinchas gibi yiyecek şeylerin de olduğu, orjinalinde masa sandalye düzeni olmadan ayakta kokteyl havasında insanların içip muhabbet ettikleri tipik bir İspanyol mekanıdır.
Malaga'dan bir bodega örneği; Antigua Casa de Guardia.
Botellonİçme kültürüyle ilgili; "botellon" bahsedilmeden geçilmemesi gereken bir başka ritüeldir. Zamanlama konusunda bir enteresan olan İspanyolların parti zamanları da bu duruma eşlik eder. Gece 01.00-02.00 hatta bazen 04.00'de başlayan parti sabaha kadar devam eder. Parti öncesi gençler evde içkilerini hazırlarlar ve parklara, meydanlara veya sahillere giderler. Büyük kalabalıklar halinde içilip, muhabbet edilir ve asıl eğlenceye promil olarak da hazırlanılır. Bu olaya "botellon" denir ve cumartesi akşamı dışında haftaiçi belli bir gün, belli bir "plaza"da (yani meydanda) da yapılıyor olabilir. Ertesi gün o yerden geçmek pek bi sevimsiz olur, hele temizlikçilerden önce oradan geçiyorsanız mümkün olduğunca yolun ortasından (kenar köşe tuvalete dönüşmüştür) ve burundan nefes almadan geçmek en makbulüdür (benden küçük tavsiyeler).
Oldukça kalabalık bir botellon (foto kaynak: elcomorcio.es)
İspanyol MutfağıBildiğiniz gibi İspanya; coğrafik ve kültürel farklılıklar gösteren büyük bir ülke. Tabii ki bu çeşitlilik mutfağına da yansımış durumdadır... Sahil kısımlarında; Akdeniz etkisinde ve deniz mahsulü yoğunluklu, orta kesimlerde ise; daha çok pişmiş yemeklere ve ete dayalı lezzetler ön plana çıkmaktadır. Tabii ki İspanyol mutfağında yer alan tüm yemekleri burada yazamayacağım çünkü oldukça fazlalar! Türk mutfağıyla karşılaştırıp, mutfaklarının çok da geniş olmadığını söyleyince beni afaroz eden İspanyol arkadaşlarım Türkçe bilselerdi de bunları okusalardı gözleri yaşarırdı herhalde:) Çok bilinen lezzetlerin yanında, sizi İspanyol mutfağına dair bir üst seviyeye taşıyacak yemeklere de yer verdim, hadi iyisiniz;)
Domatesli sosuyla patatas bravas (foto kaynak: wikipedia.com).
Tapas ve Pinchos: Herkesin bildiğini düşündüğüm "tapas" içkinin yanında harika giden atıştırmalıklardır ve bizim mezelerimizin yerini tutabilir. Tapas denildiğinde genelde aklımızda beliren; ekmeğin üstünde çeşitli mezelere ait imaj aslında "pinchos"dur. Tapas; küçük porsiyonlar halinde ortaya konulan mezelerdir. Pinchos tek kişiliktir, tapas ise masada ortak yenir. Tapas ve pinchos için İspanya'nın kuzeyinde ektra para ödemeniz gerekirken, güneyde yani Andalucia bölgesinde içki sipariş ettiğinizde müesseseden ikram olarak gelir. En tipik tapas örnekleri;
Tortilla de patata (foto kaynak: unareceta.com).
Patatas Bravas: Elma dilim patates denebilir ama onun kadar çıtır değildir. Önce yağda düşük sıcaklıkta haşlar gibi pişirilen patatesler, ikinci kez kızgın yağa atılıp kızartılır. Genelde domates sosuyla servis edilen patatas bravas çok tipiktir, yemeden dönmeniz pek olası değil bence:)Tortilla de Patatas: Patates ve tercihe bağlı olarak soğandan oluşan kalın bir omlettir özünde. Bizde olsa pazar kahvaltılarının vazgeçilmezi olabilecek tortilla'yı tipik İspanyol kahvaltısında kruvasan ve kahve solluyor.
Tipik bir İspanyol ekmek üzeri hamsi boquerones ve ince dilimlenmiş jamon iberico (foto kaynak:tienda.com).
Boquerones: Sadece sirkede veya sirke ve zeytin yağlı bir karışımda marine edilmiş, sarımsağın da unutulmadığı hamsidir aslında. Hem tapas olarak, hem de ekmek diliminin üzerinde domates, biber eşliğinde pinchas olarak da karşınıza çıkabilir.
Jamon İberico: İncecik dilimler halinde kesilmiş domuz etidir. Gerek peynir ve ekmekle pinchos olarak gerek de tapas olarak çok tüketilir. Eliniz mahkum, kesin yiyeceksiniz. Veya her yerde göreceksiniz:)
İşte paella'nın lezzet yolculuğu. Aşçımız Katalan meslektaşım Genis.
Paella: En bilinen İspanyol yemeği olan "paella" Valencia bölgesinin yemeğidir. Genel içerik olarak pirinç ve çeşidine göre; deniz mahsulü, tavuk veya bir çeşit taze fasülyeden oluşur ve seçenekler çoğaltılabilir. Safran ise paella'ya rengini veren önemli bir malzemedir. Kişi sayısına göre boyutları gittikçe büyüyen özel tavalarda pişirilen paella yine aynı tavada (tavaya da paella denir) servis edilir. Gördüğüm en büyük paella tavası; Las Fallas (bu meşhur festivalle ilgili yazımı okumak isterseniz işte tam burada!) zamanında sokakta pişirilen paella sonrası o günlük işlevini tamamlayıp küçük bir kamyonetin kasasına yüklenmiş olan 2 metreden daha büyük bir çapa sahip paella tavasıydı. Şaşkınlıktan fotoğraf çekmeyi bile unutmuşum:)
Gazpacho: Soğuk tüketilen bir çeşit domates çorbasıdır ve güneyin, Andalucia bölgesinin tipik yemeğidir.
Meşhur İspanyol çorbası gazpacho (foto kaynak: unareceta.com).
İspanyol Mutfağında Seviye Atlıyoruzİspanyol mutfağı denilince ilk akla gelecek yemekler olan; tapas, paella, tortilla ve gazpacho'dan hızlıca bahsettikten sonra sizi İspanyol mutfağı hakkında bir üst seviyeye geçirecek bazı yemeklere geçiyorum;
Pa amb Tomàquet: Katalunya bölgesinden tipik bir kahvaltılık veya atıştırmalık olur kendisi. Aslen domatesli ekmektir.
Albondigas: Bizim misket köfteye benzer. Sosla beraber biraz sulu bir yemektir.
Croquetas: Patates, peynir ve domuz etinden oluşan kroket. Tapas olarak karşınıza çıkması kuvvetle muhtemeldir.
Pa amb tomaquet, albondigas ve croquetas.
Chorizo: Domuz etinden yapılmış sucuktur. Çok çeşitleri mevcuttur; bizim sucuk kalınlığında olanlarının yanında çok daha inceleri de vardır. Hem ince dilimlenmiş olarak çiğ, hem de yağda kızartılarak tüketilir.
Temsili masamızda chorizo ve tortilla de patatas's Galicia birası eşlik ediyor.
Gambas al Ajillo: Küçük karideslerin sarımsak eşliğinde "casserol" da (güveç dediğimiz küçük toprak pişirme kapları oluyor) pişirilip servis edildiği inanılmaz lezzetli bir tapas'dır.Pulpo a la Gallega: İspanya'nın kuzey batısındaki Galicia bölgesinin en tipik yemeğidir. Ahşap bir tabakta servis edilen, baharatlı ahtapotdur. Biraz pahalı olabilir ama kesinlikle iyi bir örneğini denemek gerek.
Galicia usulü ahtapot (foto kaynak: spainattractions.es).
İspanyol Tatlı ve PastalarıEmpanadas: Yine Galicia bölgesinden, içerisinde et, peynir ve sebze gibi çeşitli malzemelerin olduğu bir çeşit pohaçadır.
Crema Catalana: Adından da anlaşılacağı gibi Katalunya bölgesinin tipik tatlısıdır. Üzerindeki şekerin yakılarak servis edildiği creme brulee'dir aslında.
Empanadas ve crema catalana.
Churros con Chocolate: Tulumba tatlısına benzeyen churros; yağda kızartılan ve yanında sıcak çikolata ile tipik tüketim şeklini bulan, genelde kış aylarının ve festival zamanlarının en bilinen ve tüketilen lezzetlerindendir.
Churros tezgahına örnek Las Fallas festivali zamanı Valencia sokaklarından geliyor.
Mazapán: Badem, yumurta sarısı ve şekerden yapılan mazapán'ın çeşitli kullanım şekilleri vardır; kimi zaman çikolatanın etrafını sarar, kimi zaman noel'de baş köşeye kurulan tatlı olur kimi zaman da becerikli ellerin şekillendirmesiyle minik meyvelere, hayvancıklara dönüşür.
Mazapan ile sanatı buluşturan aşçılar.
Alkollü ve Alkolsüz İspanyol İçecekleriSangria: En meşhur İspanyol içkisidir. Alkollüdür ama hafif bir içkidir, hatta kokteyl denebilir. Taze mevsim meyveleri, tarçın ve kırmızı şarap temel içeriğidir. Hala denemedim ama, Teruel'deki couchsurfing ev sahibim Esther'in verdiği bir sangria tarifi vardı. Deneyenler olursa, nasıl sonuçlandığını bana da söylesin:)
Couchsurfing ile beni misafir eden Esther'den sangria tarifi.
Cava: Katalunya bölgesinin tipik içkisidir. Köpüklü şaraptır, beyaz ve rose çeşitleri vardır. Köpüklü şarap "cava"Kalimotxo: Kırmızı şarap ve coca-cola'dan ibarettir. Ucuz ve kötü şarabı içilebilir hale getirdiği için pet şişelerde hazırlanıp "botellon"larda içilmek üzere zula yapılır. Kalimotxo yapmak için marketlerde sudan ucuz olan ve süt paketi gibi tetra-pak'larda satılan Don Simon şarabı kullanılabilir mesela. Tüketim yaş ortalaması biraz düşük bir içkidir. Şarap ve coca cola karışımı kalimotxo.
Horchata: Valencia bölgesinin alkolsüz içeceğidir. Soğuk içilen ve badem, susam çekirdeği, pirinç, İspanyolların "chufa" dediği ve internetten araştırdığım kadarıyla "tigernuts" diye geçen muhtemelen daha önce hiç görüp yemediğiniz bir şeyi içeriyor. Ben bu içeceği hatta chufa'yı seviyordum ama sevmeme ihtimaliniz de yüksek olabilir:)
Alkollü içecekler Cava, Kalimotxo ve alkolsüz içecek Horchata.
Barcelona'da Ekonomik ve Leziz Restoran Önerileri
Şimdi çıkış noktama tekrar dönersek; Barcelona'dan İstanbul'a gelip yerleşen, profesyonel mimar, amatör aşçı arkadaşım Genis'in ucuz ve leziz yemeklerin izinde Barcelona'da gitmenizi önerdiği yerlere. Genellikle eski kent merkezinde ve buraya yakın Gracia bölgesinde yer alan restoranların yerlerini hazırladığım haritada görebilirsiniz.
Eski Kent Merkezindeki (Barri Gotic) Restoran ve CafelerLa Plata: Barcelona'nın İstiklal Caddesi olan La Rampla'ya yakın bu restoran sadece sardunya (sardinas), Katalan mutfağının en önemli yemeklerinden bir çeşit sosis olan "botifarra" (domuz etinden yapılıyor) ve domates salatası (ensalada de tomate) servis ediyor. Hızlı yemek için çok ideal bir yer. Lokantanın internet sayfasına buradan ulaşabilirsiniz.
Küçük ama pek sevimli mekan La Plata.
Cafe Bar El Gato Pardo: La Rampla'yı dik kesen bir sokakta yer alan mekan, o kadar turistik ve dolayısıyla pahalı olan bir yerde bile eğer biliyorsanız ucuz ve lezzetli bir seçenek olabileceğini gösteriyor. Menu seçenekleri sunan bir restoran. Güzel yemek için çok ekonomik bir seçenek, yaklaşık 10-12 euro civarında menüleri. Mekanın web sitesi yok ama facebook sayfasına buradan ulaşabilirsiniz.
Mercat de Santa Catarina: Dalgalı formlu rengarenk çatısıyla gördüğünüzde hemen farkına varacağınız bu hal, yemek için çok leziz ve nispeten ekonomik seçenekler sunuyor. Burada önerdiğimiz restoran, hemen sağ kenarda yer alan "La Torna". Yediğiniz menuye göre çeşitlilik göstermekle beraber ortalama 20 euro'ya kişi başı yemeğinizi yiyebilirsiniz. Lezzetli yemeklerinin, tapaslarının yanında farklı mimarisiyle de ilginizi çekecek bir yer Santa Katarina Marketi.
Hareketli ve renkli çatısıyla dışı eğlenceli, içi leziz Santa Caterina Marketi.Lonja de San Cristobal: Barcelona Denizcilik Müzesi'nde yer alan bu lokanta, gerçekten çok özel bir mekan sunuyor. Sanırım kimsenin aklına yemek için müzeye gitmek gelmez:) Kişibaşı ortalama 15-20 euro arası yemek yiyebilirsiniz. Haftanın her günü 09.00-20.00 arası hizmet veriyor. Mekanın bulunduğu Museu Maritim de Barcelona'nın web sitesine buradan ulaşabilirsiniz.
Hem müzesini gezip hem de bahçesinde yemek yiyebileceğiniz bir mekan.
Les Quinze Nits: Plaza Reial'da yer alan restoran; Akdeniz mutfağından örnekler sunuyor. Çok şık ve enteresandır ki uygun fiyatlı bu restoran tavsiye edilir!
Les quinze nits.
Gracia Bölgesindeki Restoran ve Cafeler Merkeze yakın ama turistlerin göz bebeği olmaktan öte, yerel insanların yoğunlukta olduğu Gracia bölgesi hem gezmek hem de şu restoranları denemek için güzel bir seçenek olabilir
La Gata Mala: Meşhur İspanyol aperatifleri olan "tapas" ve bira servisi yapılan bu bar; çok tipik bir İspanyol mekanı! Küçücük mekanda barda oturarak veya ayakta bir şeyler atıştırıp bira içerken muhabbet eden İspanyollar, yemekle sosyalliğin nasıl iç içe olduğunu gösterecek size. Harika tapaslar ve turistten öteye geçip kurgunun içinden çıkmak için başarılı bir seçim olacaktır. Mekanın açık adresi için burayı kontrol edebilirsiniz.
Barselona'nın kötü kedisi La Gata Mala.
Quimet: Bodega'ların İspanyol yemek kültüründe önemli bir yeri olduğundan yukarıda bahsetmiştim. Barcelona'da güzel peynir ve şarap eşliğinde bodega kültürünü gözlemleyip yaşayacağınız güzel bir yer Quimet. Mekan bilgilerine buradan ulaşabilirsiniz.
Barselona'da bodega önerisi Quimet.
Nou Candanchu: Hareketli bir meydana bakan mekan; güneş, tapas ve bira üçlüsünün keyfini çıkartabileceğiniz bir seçenek. Geniş menüsünde paella da bulunmakta! Mekan bilgilerine buradan ulaşabilirsiniz.
Nou Candanchu.
Barselona'da birkaç restoran tavsiyesinde bulunayım derken iyice dallanıp budaklanan, adeta bir kar topu gibi büyüyüp İspanyol yeme-içme kültürü, mutfağı, yemekleri, içecekleri derken çığırından çıkan bir yazı ile karşı karşıyasınız:) Uzun bir yazı oldu ki hala da devam ediyor ama bahsi geçenlerden hiçbirini es geçmeyi gönlüm elvermedi... Haksızlık etmeden en minimumda yazabileceğim yazı buydu, umarım keyifli bir kontrolden çıkış olmuştur ve işinize yarayacak detaylar yakalamışsınızdır.
Mimar arkadaşım Genis ve yaptığı leziz İspanyol yemekleri.
I Come I CookSon olarak; Katalan ve İspanyol mutfağının leziz örneklerini İstanbul'da da bulabileceğinizi müjdelemek isterim:) Hatta Barselona evinize bile gelebilir! Restoran/cafe/bar tavsiyelerine yer verdiğim meslektaşım amatör aşçı Genís Bargués Melet'in hayata geçirdiği oldukça yaratıcı bir girişimden bahsetmek istiyorum; "I Come I Cook". Aile ve arkadaşlarınızla yapacağınız buluşmaları farklı lezzetlerle süslemenizi sağlıyor. Ev sahibiyle önceden belirlediği menüler için taptaze balık, sebze vb.lerini alıp evinize geliyor ve hem Katalan hem de İspanyol mutfağından leziz örnekleri beğeninize sunuyor. Birçok kez tattığım yemekleri, tapasları ve salatalarını referans alarak söyleyebilirim ki; lezzet garanti:) Web sitesini inceleyip daha detaylı bilgi almak ve iletişime geçmek için; www.icomeicook.com
Güncelleme (03.04.2016): Katalan meslektaşım Genis, memleketi Barcelona'ya döndüğü için artık İstanbul'da verdiği bu hizmeti gerçekleştiremeyecek. Gerçek İspanyol ve Katalan mutfağından örnekler için benim de bir sonraki İspanya gezimi beklemem gerekecek:(
Güncel yazılardan haberdar olmak için sosyal medya hesaplarımı takip edebilirsiniz
→ instagram/sezinlegez
→ facebook/sezinlegez